Geleceğin savaş ortamı
Silahların fiziki yönünün ağırlıkta olduğu geçmiş yıllarda ülkelerin sahip oldukları zenginlik onlara savaş konusunda üstünlük sağlarken, günümüzde hem teknolojiye hem de bilgiye erişimin küresel olarak kolaylaşması artık geleceğin savaş ortamının geçmişten farklı olacağını göstermektedir.
Düşman tanımı içinde artık sadece asker değil, teröristler, insanüstü özelliklere sahip insanlar, bilgisayar korsanları, otonom sistemler ve robotlar da düşünülmelidir.
Uzay, siber ve bilgi ortamlarının kara, deniz ve hava harekât ortamlarına ilave edilmesi, harp ve komuta kontrol teorilerinin de millî güç unsurlarının etki ve kapasitesinin özümsenerek yeniden gözden geçirilmesini gerektirmektedir.
Değişen tehdit ortamı mücadele alanlarını ve yöntemlerini de değiştirmiştir. Konvansiyonel harp prensipleri ve yöntemleri yerini hibrid ve asimetrik harbe bırakmaya başlamıştır. İnsan nüfusunun çoğunun artık şehirlerde yaşaması, düşmanın görünürlüğünün düşük olduğu meskûn mahal operasyon yoğunluğunu artırmıştır.
Masum ve haklının korunması için yapılan mücadelede onların zarar görmemesi için çevre hasarı planlamalarda birinci önceliğe yükselmiştir. Başarının sırrı “Zamana Duyarlı Hedefleme” ve “Dinamik Hedefleme” yeteneklerinin etkin kullanımına endekslenmiştir. Bu durum, komuta kontrol konusunda ilave yeteneklerin geliştirilmesi ihtiyacını doğurmuştur.
Artık bir ülkenin; başka bir ülkenin liderinin belirleneceği seçimlere kendi siyasi amaçları doğrultusunda müdahale edebilmesi, başka ülke enerji santrallerinin kontrolünü uzaktan ele geçirebilmesi savaşın her an devam ettiğini göstermekte ve komuta kontrol sistemlerinin de bu paralelde tasarlanmasını zorunlu kılmaktadır.
Teknoloji; hem sivil hem de askeri alanda kullanılma ihtiyacı nedeni ile maddi kaynakları kısıtlı ülkelerin ve insanların da artık daha kolay erişebileceği bir duruma gelmiştir. Bu konuda en iyi örnek artık klasik harp unsurlarının sürekli olarak çözüm üretmeye çalıştığı büyük bir tehdit haline gelen “Drone” kullanımıdır.
Yeni teknolojiler, özellikle yapay zeka uzay, siber ve bilgi ortamlarında üretilecek bilginin dost unsurlara katkı sağlayacak şekilde en hızlı, en doğru şekilde kararlar verilmesinde etkinlikle kullanılacaktır. Komuta kontrol unsurlarında mutlaka yapay zekâ entegrasyonunun gerçekleştirilmesi sağlanacaktır.
Yukarda belirtilen durumlar; komuta kontrol teorilerinin yeniden gözden geçirilmesini, daha çevik, ağ merkezli ve mobil bir yapıya sahip komuta kontrol sistemlerine evrilmeyi gerekli kılmaktadır.
Çevik Komuta Kontrol Sistemleri
Çevik komuta kontrol sistemleri; tehditlerin gelecekteki yapısının algılanmasını ve çok iyi analiz edilmesini, geleceğin harp ortamının sürekli olarak öngörülmesini sağlayabilecek şekilde tasarlanmalıdır.
Çevik komuta kontrol sistemleri en alt seviyedeki unsurlardan (birlikler, askerler, insansız sistemler vb.) en üst seviye karar vericiye kadar karar desteği sağlayabilecek, veriyi anlık olarak işleyerek kendi kendini kontrol edip, iyileştirebilecek, her türlü saldırı karşısında görevlerini yerine getirebilecek bir yapıda da tasarlanmalıdır. Komuta kontrol sistemlerinin modelleme simülasyon ortamlarında sürekli olarak denenmesi, değerlendirilmesi çeviklikleri konusunda önemli katkılar sağlayacaktır.
Çevik komuta kontrol sistemleri gelişmiş bilgi çağı lojistik desteğine ihtiyaç duyacaktır. Komuta kontrol sistemlerinin sadece tamirden ziyade modüler olarak da değiştirilebilecek yapıda olması, olabilecek arızaları önceden tahmin etmesi, gerekli tedbirleri otomatik olarak harekete geçirmesi, malzeme stoklarını bilimsel olarak bilgi tabanlı yönetmesi ve dağıtması çeviklik yeteneğini artıracaktır.
Çevik bir komuta kontrol sistemi ancak değişen durumlara hızlı bir şekilde uyum sağlayabilen, analitik düşünme yeteneği yüksek, problem çözme yeteneği gelişmiş, iletişim yeteneği üstün, strese dayanıklı personele ihtiyaç duyacaktır. Bu kapsamda, komuta kontrol sistemleri geliştirirken personelin eğitimi konusunda zamanın ötesinde yöntem ve teknoloji ile çevik bir komuta kontrol sisteminin gerektirdiği yeteneklere sahip olması için eğitilmelidir.
Ağ Merkezcil Komuta Kontrol Sistemleri
Geleceğin ağ merkezcil tüm komuta kontrol sistemleri harekât alanında dost unsurlarını, düşman unsurlara ilişkin elde edilen bilgileri, süreçleri ve teknolojiyi ağa bağlayabilmeli, harekât alanında bilgi toplama, karar verme ve görevlerin yerine getirilmesinde kesintisiz destek sağlayabilmelidir.
Ağ merkezcil komuta kontrol sistemleri harekât ortamlarında oluşan tüm bilgileri kullanarak, her harekât ortamında, her seviyede müşterek durumsal farkındalığı sağlayarak önce bilgi üstünlüğünün, daha sonra karar üstünlüğünün elde edilmesine katkı verecektir. Bu yetenek; artırılmış harekât temposu, artırılmış reaksiyon kabiliyeti, düşük risk, artırılmış muharebe etkinliğini de beraberinde getirecektir. Aşağıda bulunan resimde, A bölümünde bir savaş uçağında pilotun Head-up göstergesinde sadece kendi platform sistemlerinin sağladığı bilgilerin ne kadar az olduğu, fakat B örneğinde ise harekât alanındaki diğer dost unsurların temin ettiği bilgilerin ağ merkezcil komuta kontrol sistemleri tarafından paylaşımı ile durumsal farkındalığının çok önemli ölçüde arttığını görebiliriz. Bu bilgilerin gösteriminin kesintisiz ve pilotun özel bir gayreti olmadan kendisine sunulması pilota hem bilgi hem de karar üstünlüğünü getirmektedir.
Ayrıca, ağ merkezcil komuta kontrol sistemlerinin altyapısal olarak en önemli desteğinin Taktik Data Linkler tarafından verildiği düşünülürse bu linklerin ve sağladıkları bilgilerin bir merkezden yönetilmesi de son derece önemlidir.
Harekât alanında üretilen verinin miktarındaki artış ve çeşitlilik ile bu bilgiye ihtiyaç duyan harekât alanı paydaşlarının sahip olduğu farklı platform/sistem kabiliyetleri nedeniyle üretilen verinin uydu, GSM altyapısı vb alternatif medyalar üzerinden de aktarılmasına yönelik çözümler de üretilmelidir. Mevcut veya gelecekte kazanılacak tüm yeteneklerin birlikte çalışabilirliğinin sağlanması kaçınılmaz bir zorunluluktur. Bu gereksinimi sadece silah, teçhizat, sisteme indirmek hatalı bir yaklaşımdır. Birlikte çalışabilirlik, her türlü görevin etkin komuta kontrolü için insan(lar) ve makine(lar)nın (silah, teçhizat, araç, sistem vb) birlikte uyum içinde hareket edebilme yeteneğidir.
Mobil Komuta Kontrol Sistemleri
Sabit yapıdaki komuta kontrol sistemlerinin alternatifi olarak sanal/karma/artırılmış gerçeklik uygulamalarını da kapsayacak mobil komuta kontrol sistemleri savaşın gerektirdiği tüm millî güç unsurlarını da kapsayacak şekilde ağ merkezcil bir yapıda oluşturulmalıdır.
Mobil komuta kontrol sistemleri gelecekte tek er/robot/otonom sistem seviyesinden en üst seviye kullanıcı ihtiyaçlarına asgari düzeyde cevap verebilecek güvenirliğe ve yeteneklere sahip olmalıdır.
Mobil komuta kontrol sistemlerinin tüm düşman unsurlarının muhtemel taarruz hareket tarzlarına uygun olarak savunma tedbirlerini bünyesinde barındırması, içinde bulunduğu harekât ortamının yanında siber ve bilgi ortamlarındaki tehdit ve fırsatları da değerlendirip, dost unsurlarına otonom yönlendirmeler yapabilmesi, zamanda kesintisiz harekât icra edebilmesi için harekât desteğine ilişkin teknik ve lojistik anlamda desteğinin bilimsel olarak sağlanması, insan hatası kaynaklı problemleri minimize edecek şekilde bir karar destek sistemi ile desteklenmesi ve gerektiğinde, zamanı geldiğinde insanüstü güçlere sahip askerler, otonom harekât yapabilecek robotlar, sistemler ve insanın kontrol ettiği mekanik savaşçılar ile müşterek bilgi iletişiminde bulunabilecek, otonom komuta kontrol sağlayabilecek üstün bilişim yeteneklerine sahip olmalıdır.
Sonuç olarak, komuta kontrol sistemleri geçmişten geleceğe harbin sevk ve idaresi açısından sahip olduğu önemi hiç kaybetmeyecektir. Dahası harekât alanında yerini alacak otonom sistemler ve robot askerlerin konvansiyonel harp alanı yetenekleri ile beraber komuta ve kontrol edilmesi açısından önemini daha da artıracaktır. Komuta kontrol sistemleri için teknoloji bir amaç değil, geleceğin savaş ortamının gerektireceği durumlara karşı geliştirilecek komuta kontrol konseptlerinin bir aracı olacaktır. Bu nedenle, gelecek problemleri çözebilmek için öncelikle çevik, ağ merkezcil ve mobil komuta kontrol sistemlerine dönük konseptlerin modelleme-simülasyon teknolojilerinden faydalanarak hazırlanması, konseptlerin gerektirdiği teknolojilerin geliştirilmesi/kullanılması, uzay, -siber ve bilgi ortamının daha etkili kullanımına dönük donanım ve yazılım altyapılarının oluşturulması gerekliliktir ve HAVELSAN çalışmalarını bu doğrultuda sürdürmektedir.
Kaynak: HAVELSAN Dergi 9. sayısı / HAVELSAN Komuta Kontrol ve Savunma Teknolojileri AR-GE ve Mühendislik Direktörü Zafer Özkan / HAVELSAN Strateji Grup Lideri Erol Yücel