TEI Genel Müdürü Prof. Dr. Mahmut Faruk Akşit TEI'nin motor projelerindeki son durumu anlattı

TEI Genel Müdürü Prof. Dr. Mahmut Faruk Akşit, Defensehere.com'a verdiği özel röportajda, TEI'de sürdürülen motor projelerindeki gelişmeleri anlattı.

Türkiye'nin havacılık anlamında ihtiyacı olan motorların üretimi için TEI, projelerini sürdürüyor. Bu çerçevede en son turbofan motoru TF6000'in çalıştırılması aşamasına her geçen gün daha da yaklaşılıyor.  TEI Genel Müdürü Akşit, Defensehere.com'a verdiği röportajda projelerle ilgili son durumları bildirdi. Akşit şu ifadeleri kullandı:

"Ülkemizin ihtiyacı olan savunma motorlarını kullanım alanlarına göre gruplarsak İHA motorları, helikopter motorları ve uçak motorları alarak gruplayabiliriz. Bunu teknik olarak yaparsak pistonlusu, tribünlüsü diyebiliriz ama ben kullanım alanı olarak kurguladım. İHA motorlarına, helikopter motorlarına ve uçak motorlarına malumunuz ihtiyacımız var. İHA motorları uzun süre havada kalmak zorunda ve yavaş uçma, takip etme gibi özellikleri barındırmakta. İHA'lar genellikle pistonlu motor kullanıyorlar ve bizim TEI-PD170 serimiz daha önce geliştirdiğimiz benzinli motorlarımız ve diğer dizel motorlarımız 170-180-225 ile İHA motorlarıyla ilgili ciddi bir teknolojiyi  Türkiye'ye kazandırdık.

Baykar'ın TB-3 platformu entegrasyonu tamamlandı

TEI olarak bu motorlarımız değişik platformlarda şu anda uçmaktadır. En son olarak da Baykar'ın TB-3 platformu entegrasyonu hemen hemen tamamlandı. Artık uçuş için gün bekliyoruz. İnşallah hazır olduğu zaman bunu tabii ki Baykar açıklayacak.  İHA motorlarında yerlilik oranımız yüzde 90 doksan üstünde, hatta yüzde 93 ya da 95 civarında, geri kalan yüzde birkaç puan, motorların üstünde hazır olarak tedarik edilip takılmış ürünlerden kaynaklı. Basınç sensörü var, yağ sensörü var, enjektörü var, kızdırma bujisi var ki bunları herhangi bir ilçede bile oto sanayide bulabilirsiniz. Otomotiv türevi olduğu için bunlar pistonlu motorlarda kullanılan ortak raf ürünleridir. Bunlar ithal çünkü dünyada kızdırma bujisi veya enjektörü olsun, geliştirip üreten birkaç tane belli başlı firma var. Çok ciddi teknoloji yatırımları var ve asli işleri bu olduğu için hem de çok yüksek adetlerde hem de çok ucuza üretim yapıyorlar. Bizim gibi şirketler için kendimize özel bir kızdırma bujisi veya enjektör tasarlayıp geliştirmek hele böyle bir pistonlu motoru için ekonomik olarak hiç bir mantığı yok. Yani yılda bundan birkaç 100 tane enjektör ihtiyacı var diye yarım milyar dolarlık, birkaç yüz milyon dolarlık bir fabrika tesis kurulmaz. O yüzden bunları hazır alıp takıyoruz ama geri kalan her şeyi yerli ve milli, Türkiye'de üretiliyor, Türkiye'de geliştiriliyor. Hatta daha önce alaşımların da bir kısmı yurt dışından geliyordu. Şimdi artık alaşımlar da millileştirdik Allah'a şükür. Hiçbir sorunumuz yok. Yurtdışı bağımlılığı en düşük seviyede. Bu yüzde 5'lik kısım için zaten herhangi bir tedarik sıkıntısı yok. İHA grubunda artık millileştirme hedefimiz kazandık. Allah'a şükür.

Gökbey için seri imalat

TEI olarak tamamen tasarımı ve üretime bize ait yerli ve milli olarak geliştirdiğimiz TS1400 helikopter motorumuz Gökbey ile gökyüzünde buluştu. Allah'a şükür Gökbey'e güç vererek ilk uçuşunu yaptı ve testleri hala devam ediyor. Değişik testler ve sertifikasyonlar var. Ciddi bir bürokratik bir proses hem teknik hem bürokratik, sivil bir arada bu süreçler devam ediyor.  inşallah seri imalattı, hazırlıyoruz. Bir aksilik olmasa inşallah kısa süre içinde seri imalatı duyacaksınız, elimizden geldiği kadar hızlı çalışıyoruz. Böylece bu saydığım 3 motor grubu ihtiyacında dünya motorları teknolojisini Türkiye'ye kazandırdık. Helikopter motorları teknolojisini de Türkiye'ye kazandırdık. Şu anda seri imalat çalışmaları devam ediyor. İnsanlı uçuş kabiliyetine kadar geldik.

TF6000 küçük ama ciddi bir motor

Geriye kaldı bir tek uçak motorları... Bu arkamda gördüğünüz(TF6000) motorda bu sınıfta gerçek anlamda küçük bir savaş uçağı motorudur. Şöyle söyleyeyim, Türk yıldızlarının uçtuğu (Canadair NF-5A) uçaktaki motordan 2 tanesinin verdiği güçten hemen hemen aynı, hatta daha fazla güç verecek. Küçük ama ciddi bir motor ve Türkiye'nin ilk turbofan motorudur. Tabi elimizden geldiği kadar hızlı çalışıyoruz ama bir sonraki hedefle biz bunu çalıştırmak olacak inşallah.  Artık uçak motorlarında yapıp geliştirebileceğimizi dünyayı göstermiş olacağız. Genellikle izleyicilerimizin havacılık motorları teknolojisi ile ilgili çok fazla bilgileri olmuyor. Bunları çok hızlı hemen yapılabilen şeyler gibi algılayabiliyorlar. Yapılmış bile olsa olgunlaşmış, sertifikalı bile olsa şu anda siz dünyanın büyük üreticilerinden birisine atıyorum, General Elektrik veya Rolls Royce'a bir savaş uçağı, motoru siparişi geçseniz şöyle bir motoru 3 ile 5 yıldan önce teslim etmez edemez.

Halkımız sabırlı olsun

Biz bunu çalıştıralım inşallah önümüzdeki aylarda hemen uçmaya başlayacak. Öyle bir şey yok, bunlar uzun süreçler, tamamen tasarımı bitmiş, kendini ispatlamış, sertifikasını almış, binlerce satılmış motordan bile sipariş verseniz 3 ile 5 yılda teslim ediyorlar. Neden böyle? Çok özel malzemeleri var, bunlar süper alaşım malzemeler, binlerce parçanın malzemesi rafta hazır tutulmuyor, çok pahalı şeyler. Siz sipariş verince önce malzemeciye sipariş veriyorlar. Malzemeleri tedarik etmek zaten bir buçuk yıla kadar sürüyor. Bunları işleyeceksiniz, üreteceksiniz, monte edeceksiniz, bir araya getireceksiniz bir de motor düzgün çalışıyor mu diye test edeceksiniz. Sonra müşteriye teslim edeceksiniz.  O yüzden halkımız biraz daha sabırlı olsunlar. Buradaki sıkıntımız şu, diğer teknolojik ülkelerin 100 yıldır yaptığı işi biz 5 yıla, 10 yıla sığdırmaya çalışıyoruz. Halkımız da sabırsızlıkla bekliyor ama teknolojiyi kazandıktan sonra bunların hepsi olacak."