Nesnelerin İnterneti (IoT) ekosistemi, ortamlarından elde ettiği verileri toplamak, göndermek ve üzerinde işlem yapmak için yerleşik işlemcileri ve sensörleri ile iletişim donanımlarını kullanan web özellikli akıllı cihazlardan oluşmaktadır. Bu teknoloji, şirketlerin verileri izlemesine, toplamasına, zenginleştirilmesine ve analiz etmesine olanak sağlamaktadır.
Pazar ve kamuoyu araştırma enstitüleri tarafından toplanan verileri ve ekonomik sektörden elde edilen verileri ve resmi istatistikleri sunan Almanca çevrim içi istatistik portalı Statista’da Mayıs 2019’da yayımlanan bir istatistiğe göre 2030 yılına gelindiğinde dünya çapında nesnelerin interneti bağlantılı cihaz sayısının 50 milyarı bulması öngörülüyor. Yine Statista’da yer alan International Data Corporation (IDC) kaynaklı bir veriye göre de, 2025 yılına gelindiğinde nesnelerin interneti teknolojisini kullanan cihazların 79.4 zetta bayt (ZBs) veri yaracağı tahmin edilmekte. Bu durum da verinin işlenmesi için daha çok veri saklama ve veri işleme gücüne ihtiyaç duyulacağının bir göstergesi olarak karşımıza çıkıyor.
Ancak bu büyük hacimdeki verilerin işlenip analiz edilerek olaylara hızlı bir şekilde tepki verilebilmesi için, yapay zekâ algoritmalarından faydalanmak kritik bir ihtiyaç olarak karşımıza çıkıyor.
Nesnelerin Yapay Zekâsı adı verilen yeni kavram, nesnelerin interneti (IoT) işlemlerini daha verimli gerçekleştirmek, insan-makine etkileşimlerini güçlendirmek ve veri yönetimiyle analitiğini geliştirmek için yapay zekâ (AI) teknolojilerinin IoT altyapısı ile birleşimi olarak tanımlanabilir. IoT ve yapay zekâ teknolojileri kendi başlarına bağımsız olarak yeterince güçlü konular olsalar da, IoT cihazların ürettiği büyük miktarda veri akışlarını yönetmek zor olduğu gibi, yapay zekâ sistemleri de işlenecek yeterli miktarda veriyi sağlama konusunda IoT sistemlerine ihtiyaç duyabilmektedir. İşte bu yeni kavram (AIoT) “Akıllı Nesnelerin İnterneti” tam da bu noktada karşımıza çıkmaktadır. IoT sistemlerinde, ortaya çıkan büyük hacimli veriler, yapay zekâ algoritmaları sayesinde işlenerek verilerden anlamlı sonuçlar çıkarılıyor. IoT sistemlerini dijital sinir ağları olarak düşünürsek, yapay zekâyı da sistemin beyni olarak düşünebiliriz. Nesnelerin internetini kullanan cihazların ürettiği verilerin değeri yapay zekâ desteği olmadan oldukça sınırlı olacaktır.
HAVELSAN-IoT Platformu
HAVELSAN IoT Platformu, HAVELSAN’ın her türlü akıllı IoT cihazlardan veri toplayıp bunları analiz ederek sonuçların görsel olarak gerçek zamanlı bir şekilde kullanıcılara sunulduğu bulut tabanlı merkezi IoT çözümüdür. Platform, güncel IoT haberleşme protokollerini desteklemekte ve adaptör mikro-servisleri sayesinde diğer protokollerden de kolaylıkla veri alınabilmektedir. Yeni cihazlar sisteme anında ve kolay entegre edilebilmektedir. HAVELSAN IoT platformunda kullanılan son teknolojiler sayesinde, sistem yedekli bir şekilde çalışmakta ve 7/24 gelen isteklere cevap verebilmektedir. Ayrıca platform yatayda ölçeklenebilir yapısı sayesinde gerektiğinde yüksek kapasite gerektiren durumlarda hiçbir veri kaybı olmadan güvenilir bir şekilde hizmet vermeye devam edebilmektedir. Sistem dinamik olarak ayarlanabilir kullanıcı gösterge panelleri sayesinde çok farklı sektördeki müşterilerin ihtiyaçlarına cevap verebilmektedir. HAVELSAN IoT platformu hali hazırda, BOTAŞ-Entegre Güvenlik Yönetim Sistemi ve TCDD Banliyö Takip projelerinde başarılı bir şekilde kullanılmaktadır.
HAVELSAN-IoT platformu içerdiği, görev yönetimi, alarm yönetimi, iş akış ve kural yönetimi, Coğrafi Bilgi Sistemi, rol ve yetki yönetimi gibi entegre modülleri sayesinde, geniş kapsamlı tüm müşteri ihtiyaçlarına cevap verebilir nitelikte bulut tabanlı bir IoT platformudur. Sistemdeki iş akış kural yönetimi modülü ile müşteri gereksinimlerine göre dinamik bir şekilde iş akış modelleri tanımlanabilmekte ve gerektiğinde üçüncü parti servisler tetiklenebilmektedir. Görev yönetimi modülü, sisteme entegre cihazlardan gelen verilere göre oluşan alarmların, göreve dönüştürülerek, kullanıcılara veya kullanıcı birimlerine atanmasına, sonrasında da görevlerin takip edilmesine olanak sunmaktadır. Coğrafi bilgi sistemi modülü, cihazların koordinat bilgilerine göre harita üzerinde, gerçek zamanlı izlenebilmesine imkân vermektedir.
HAVELSAN-IoT platformu, mikro servis mimarisi ile cihazlardan toplanan büyük miktardaki verileri büyük veri analizi yapılan servislerle paylaşabilir ve yapay zekâ destekli sistemlerle entegre bir şekilde çalışarak toplanan verilerin işlenip değerli verilerin, kullanıcılarla paylaşılmasına imkan sağlayabilmektedir.
Yapay Zekânın Sağladığı Faydalar
IoT ve yapay zekâ teknolojileri, kendi başlarına güçlü alanlar olsalar da, bu iki kavramın birleşimi organizasyonlara gerçek anlamda bir dijital dönüşüm imkânı sunuyor. AIoT’nin şirketlerin sistemlerine uygulanması ile çok büyük miktarda veri, çok kısa sürede işlemden geçerek hesaplanabiliyor. Bu sayede operasyonel üretkenliğin ve verimin artırılması hedefleniyor. Yapay zekâ destekli IoT teknolojisi IoT cihazlardan gelen verilere bakarak, makinaların tahmine dayalı analizini yaparak olası hataların ve arızaların önceden tespitini sağlayabiliyor. Bu sayede işletmeler bakım ve arıza maliyetlerinde ciddi tasarruf edebilecekler. Yine IoT sistemleri ile izlenen üretim tesislerindeki verileri kullanarak yapay zekâ metotları ile bileşenlerin mikro ölçekte operasyonel verimlilikleri artırılabilmekte ve maliyetlerden tasarruf etmede şirketlere büyük avantajlar sağlanabilmektedirler.
IoT sistemleri ile büyük veri ve yapay zekâ uygulamalarının entegre edilmesiyle birçok alanda büyük oranda verimlilik artırılarak insan faktörü minimize edilip makinaların kendi kendilerine karar verebileceği sistemler geliştirilmektedir. Bu teknolojilerle desteklenen cihazlar, işlemlerin de ihtiyaç duyduğu IoT analizlerini bulut tabanlı bilgisayarlardan kendi sistemlerine taşıyarak gecikmeye sebep olan durumların ortadan kalkmasına imkân vermektedirler.
Bu yeni teknoloji endüstri şirketlerine iş kararlarını daha hızlı analiz edebilmelerine ve değerli bilgileri daha erken alabilmelerine imkân sağlamaktadır. Zekice sistemler ve çözümler oluşturmak için hızla gelişen bu iki teknolojiyi birleştirmek, işletmeler için kaçınılmaz bir değişim gerekliliği aslında. AIoT uygulamaları kullanılarak sağlık, tarım, enerji sistemleri, yapı sistemleri ve güvenlik gibi daha pek çok alanda yeni çalışmalar yapılmaktadır. Dünyanın öde gelen araştırma ve danışmanlık firmalarından Gartner’ın araştırma raporuna göre 2022'ye kadar, kurumsal IoT projelerinin yüzde 80'inden fazlasının bir yapay zekâ bileşenine sahip olacağı öngörülüyor.
AIoT Uygulama Alanları
Yapay zekâ destekli IoT sistemleri ile herhangi bir üretim tesisinde bir parça veya işlemin daha pahalı hale geldiği zaman dilimi tespit edilip üretimden taviz vermeden anında müdahale yapılarak sistemlerin daha tasarruflu ve verimli çalışması sağlanabilmektedir.
Yapay zekâ algoritmalarının IoT sistemlerine entegre edilmesi ile, müşterilere kişiselleştirilmiş çözümler sunulması da bu yeni trendin bir diğer önemli avantajı olarak gösterilebilir. Bu sayede şirketler, müşterilerinden elde ettikleri gerçek zamanlı verileri kullanarak onların ihtiyaçlarını ve sorunlarını otomatik ve hızlı bir biçimde cevaplayabilir ve müşteri ilişkilerini geliştirebilirler. Amazon-Go gibi uygulamalar bu amaca yönelik sistemler olarak gösterilebilir. Forbes, 2035 yılına kadar gerçek zamanlı yapay zekâ ve IoT verilerini uygulamaya geçirebilen organizasyonların iş değerlerini yüzde 38 yükselteceğini belirtiyor.
Gartner günümüzde yüzde 10’larda bulunan IoT projelerindeki yapay zekâ kullanımının, 2022 yılına kadar yüzde 80’in üzerine çıkmasını öngörüyor. Gelecekte de AIoT çözümlerin insan hayatında önemli değişiklere sebep olacağına şahit olabiliriz. Yapay zekâ kullanan sistemlerdeki tedarik zincirleri daha sağlıklı çalışacak ve hata payı en aza indirgenecektir. Özetle, birçok yeni fırsatı beraberinde getirecek AIoT; inovasyona dayalı, daha verimli ve akıllı üretim modellerine geçmek isteyen şirketler için de cazip bir alan olarak karşımıza çıkıyor.
Kaynak: HAVELSAN Dergi 7. sayı / Yazılım Mühendisi Erkan Onat