Armelsan Savunma Teknolojileri tarafından geliştirilen Yerli denizaltı robotu Kaşif-3, yaklaşık 2 ay sonra, Alparslan ismi verilmesi düşünülen 238 metrelik gemi Türkiye'nin 4'üncü sondaj gemisinde görev yapacak.
ARMELSAN Genel Müdürü Can Emre Bakım, Defensehere.com'a verdiği röportajda Kaşif-3'ün diğer ikisinden farklarını, sahada nasıl kullanılacağını ve bundan sonra üretilecek kaşifleri anlattı:
"Sizlerin de bildiği gibi 19 mayıs itibariyle Cobalt Explorer şu anki adıyla, muhtemelen yakın zamanda ismi değişecektir yeni sondaj gemimiz Akdeniz’e geldi ve iki aylık bir bakım periyodu var sonrasında Akdeniz’de benzer noktalarda kuyu kazma faaliyetleri sürdürecek.
Arkamızda bulunan sistem bu gemiyi yetiştirecek yani önümüzdeki iki aylık bir periyotta. Şu an üretimde %50’ler mertebesindeyiz sistemde geri kalan %50’lik bir aşamayı tamamlayarak robotumuzu Cobalt Explorer’a mobilize etmeyi yani entegre etmeyi hedefliyoruz. Her sistemde yerlilik oranını artırmayı hedeflemiştik ilk sistemde %53’ ten başladık şu anda üçüncü sistemde yerlilik oranımız %70’ler seviyesinde.
Karadeniz’deki gaz sahasında önümüzdeki yıllarda üretim faaliyetleri devam edecek ve bu kuyuların işletilmesi ihtiyacı da bulunmakta aslında bu operasyon en az 30 yıllık bir operasyon ve bu operasyonda hep su altı robotları kullanılacak o yüzden önümüzdeki yıllarda sondaja destek olmak haricinde bunların gazın üretimi esnasında da kullanılacak kaşif 4 5 6 en az üretmek hedefimiz var amacımız en az 10 tane yerli su altı robotunu ülkemize kazandırmak.
Ağır iş sınıfı su altı robotu Kaşif
Kaşif ağır iş sınıfı su altı robotu diye geçen bir sistemimizdir, 3000 metre derine kadar şu an sondaj faaliyetlerinde kullanılmaktadır. İlk sistemimiz yaklaşık 2 yıl önce Karadeniz’de operasyona başlattık şu an 10000 saatin üzerinde görev süresi var ve 2200 metre derinde operasyon yapıyor aktif olarak sistem hatta Türkiye rekoruna sahip 13 gün boyunca hiç sudan çıkmadan 2200 metrede kesintisiz operasyon yaptı bunun altında da aslında kullandığı teknoloji yatmakta hibrit bir sistem kullanıyoruz biz burada. Hibrit bir sistemin özelliği iticilerin tamamı elektrikli DC motorlardır ve motor sürücülerle kontrol edilmektedir bu sayede dönen parça sayısı az olduğu için arıza riskiniz daha azdır bakım süreleriniz daha kısadır bu da sondaj esnasında operasyonunuzun daha verimli olmasını sağlamaktadır. Sistemimiz belirtmiş olduğum gibi 3000 metre derine kadar çalışabilmekte opsiyonel olarak 6000 metreye kadar güncellenebilir. Sistem üzerinde farklı açılardan görüntü almayı sağlamak açısıyla beş tane kamera bulunmaktadır. Bunların tipleri de farklı mesela bazıları HD kamera yüksek çözünürlüklü kamera iken bazıları karanlık ortamda çalıştıkları için siyah beyaz kameralardır. Arkaya bakarken tek kameraya ihtiyaç olduğundan fish id dediğimiz daha geniş açı görüntü veren kameralar kullanılmaktadır. Farklı özelliklerde kameraların görüntüleri gerçek zamanlı olarak kuleye aktarılmaktadır. Bunun haricinde belirttiğimiz gibi robotumuzun önünde iki farklı kol bulunmaktadır bunlardan biri beş öbürü yedi fonksiyonludur.
Beş fonksiyonlu kol genel olarak ağır objelerin kaldırılması veya robotun kendini yere sabitlemesi için kullanılır ama yedi fonksiyonlu kol bir insan kolu işlevindedir. Yani bileğiyle ince hassas hareketler yapar buna genelde el aletleri verilir biraz önce bahsettiğim örneğin contanın değiştirilmesi için özel bir el aletimiz var bu yedi fonksiyonlu kolla alınır uygun yere götürülür ve conta değiştirilme işlemi yapılır. Bu hassas detayda yedi fonksiyonlu kolla gerçekleştirilir bu arkamızdaki sistem de aslında 24 saat görev yapıyor gemide bu sebeple vardiyalı olarak çalışan bir operatör grubumuz var. Robotun kendisini biz buna uçma diyoruz sürme için bir tane pilota, belirtilen robot kollarını kullanmak için de ikinci bir pilota ihtiyacımız var ama bunların da yaptığı çalışmaları değerlendiren ve gerektiğinde kuleyle irtibatı sağlayan supervisor’larını verdiğimiz daha üst seviyede bir yönetici personelimiz gemide bulunmakta. Bu sebeple gemide 12 saat çiftler halinde 6 personel bulunduruyoruz bunlar genelde 4 haftada bir diğer 6 kişilik personel grubu ile değiştiriliyor yani bir robotun işletmesinde en az 12 kişilik bir personel grubuna ihtiyaç var bizim amacımız yakın dönemde bunu tamamen Türk personeller tarafından işletilir hale getirmek robotumuzu ürettik tamamen yerli olarak, personellerimizi de tamamen yerlileştirmeyi bekliyoruz.
Karadeniz’de bir gaz keşfimiz gerçekleşti ve şu an 2023 itibariyle bu gazın kıyıya getirilme faaliyetleri var. Bu çalışmalar aslında aşama aşama ilk aşama belirlenen noktalarda sondaj için kazı yapılmasıdır, öncelikle sondaj gemisi belirlenen noktaya gelir yukarıdan kazmak için gerekli ekipmanları indirir ve ilk kuyu başını oluşturduktan sonra patlama önleyici sistem dediğimiz bunun uluslararası adı BOP’dir bunu kuyu başının üzerine koyar sonrasında içerisinde matkap geçerek bu aslında bir kara sondajına dönmeye başlar denizin kara tabanından aşağıya doğru inmeye başlar bu aşamada aslında kaşifin görevi canlı olarak kuleye yani sondaj gemisine görüntüleri aktarmaktır. Bu BOP dediğimiz patlama önleyici sistem üzerinde yapılması gereken faaliyetleri açma-kapa vanaların açılması kapanması, kuyunun konumunu belirleyen akustik sistemlerin yerleştirilmesi, kuyu başının temizlenmesi veya contasının değiştirilmesi, en kötü senaryoda ise kuyuda bir sorun varsa risk esnasında gemi oradan uzaklaşırken en son kalan robottur.
Bu robot kuyunun kapatılmasını sağlamaktadır aslında bu bir işçidir su altında sizin talimatlarınız çerçevesinde uygun el aletleri ile gereken tüm çalışmaları bu su altı robotları yapmaktadır. Bu birinci aşamaydı ikinci aşamada 2021 yılı itibariyle hepimizin bildiği üzere Kanuni gemisinde bir gaz yakıldı. Bu aslında kuyuyu üretime hazırlama çalışmasıdır burada da Kaşif 2 Kanuni’de kullanılmakta kuyuyu üretime hazırlarken yine benzer faaliyetlerde su altı robotumuz görev yapmaktadır. Bu noktadan sonra ise artık bildiğiniz üzere kıyıya boru hattı döşenecek bu boru hattında boruların doğru bir şekilde indirildiğinin görülmesi buna taştan montonit diyoruz uluslararası adıyla. Bu boru hattı çekildikten sonra boruda çatlak olup olmadığı bunların kontrolü varsa bunların onarımı yine su altı robotları tarafından yapılmaktadır.
Kullanım alanları sınırlı üretim ihtiyaçları sınırlı o yüzden ülkemizde şu anda yerli olarak bu büyüklükte su altı robotu üreten tek firmayız. Tabi burada yerli iş ortaklarımızla beraber bunu sağladık. Amacımız burada bir ekol sistem oluşturarak yerli firmalarla en kısa sürede en mükemmel ürünü ülkemizin hizmetine vermekti. Bunun haricinde de belirttiğimiz gibi Pazar daha büyük ama üreticiler sınırlı şu anda bu teknolojiye sahip iş sınıfı ağır iş sınıfı uzaktan kumandalı su altı robotu üreten ülke sayısı üç bilemediniz dörttür."
