Ukrayna - Rusya savaşının başlaması bütün dünyanın dikkatini bu bölgeye çekti. Çatışmaların şiddetlendiği iki ülke arasındaki savaşın nereye varacağını şimdiden kestirmek zor.
Bu savaşın, yakın-uzak birçok ülkenin ekonomisinde olumsuz iz bırakması da kaçınılmaz görünüyor. Ekonomik olarak etkilenecek ülkeler arasında Türkiye'de yer alıyor.
Son dönemlerde Türkiye ile Ukrayna ekonomik ilişkileri artış gösterirken özellikle savunma sanayiindeki artış dikkat çekiyor.
Toplam ticaret rakamları
Türkiye’nin Ukrayna’ya toplam ihracatı 2021 yılında 2,6 milyar dolar, bu ülkeden ithalatı ise 4,4 milyar dolar.
2021 yılında Türk şirketlerinin Ukrayna’ya savunma ve havacılık sanayi ihracatı bir önceki yıla göre yüzde 500’ün üzerinde artarak 124 milyon 301 bin dolar olarak gerçekleşti. 2020 yılında bu rakam 19 milyon dolar civarındaydı.
Ukrayna-Türkiye savunma sanayinde faaliyet gösteren birçok firma var ancak iki ülke ilişkilerinde bazı firmaların yatırımları ve yaptığı anlaşmalar ön plana çıkıyor.
2020'nin Ekim ayında Ukrayna Devlet Başkanı Vladimir Zelenskiy'nin Türkiye ziyareti esnasında, Savunma Sanayii Başkanı İsmail Demir ile Ukrayna Savunma Bakanı Andriy Taran arasında savunma sanayi projeleri kapsamında iyi niyet beyanı, Milli Savunma Bakanı Hulusi Akar ile Ukrayna Savunma Bakanı Andriy Taran arasında Askeri Çerçeve Anlaşması imzalanmıştı.
15'inci Uluslararası Savunma Sanayii Fuarı IDEF'21'e Ukrayna'dan 23 firma stant açmıştı. Kasım 2021'de düzenlenen SAHA EXPO savunma fuarına da Türkiye dışından en fazla katılımı Ukraynalı savunma firmaları yapmıştı.
Türkiye - Ukrayna savunma sanayiinde öne çıkan firmalar ve anlaşmalar:
ASELSAN
ASELSAN uzun yıllardır Ukrayna ordusu tedarikçileri arasında yer alıyor.
ASELSAN, yazılım tabanlı taktik telsizlerin teslimatını Ukrayna Silahlı Kuvvetleri’ne 2017 yılından itibaren sürdürüyor.
Ekim 2018'de Ukrayna’nın başkenti Kiev’de düzenlenen Arms & Security Fuarı'nda ASELSAN ve Ukrayna STE firması arasında ASELSAN askeri telsiz ve iç konuşma sistemlerinin Ukrayna'da üretilmesi için mutabakat muhtırası imzalandı.
ASELSAN'ın yüzde 100 iştiraki ASELSAN Ukraine LLC, Ukrayna’da pazarlama ve iş geliştirme faaliyetlerini yürütmek amacıyla 2020 yılında kuruldu.
ASELSAN 2021 Eylül ayında Ukrayna devlet silah ithalat-ihracat şirketi Ukrspetseskport ile hava savunma sistemlerinin modernizasyonu alanında anlaşma imzaladı.
BAYKAR TEKNOLOJİ
Ukrayna ile ilişkilerde öne çıkan firmalardan biri de Baykar Teknoloji.
Baykar Teknoloji ile Ukrayna devlet silah ticaret şirketi Ukrspetseskport arasında 2019'un Ağustos ayında yüksek hassasiyetli silah ve hava-uzay teknolojileri alanında ortak şirket kuruldu.
Baykar Teknoloji'den insansız hava araçları satın alan Ukrayna, Türkiye’ye savunma araçları için motor tedarik ediyor.
Ukrayna-Rusya krizi tırmanırken, sıcak bir çatışma durumunda özellikle Türkiye’den alınan SİHA’ların rolünün ne olacağı hem Rusya’da hem de diğer ülkelerde sık sık gündeme geldi.
HAVELSAN
2016 yılında, Ukrayna Devlet Savunma İşletmesi Ukroboron Prom bünyesindeki Ukrinmaş şirketi ile Havelsan, radar üretimi konusunda anlaşmaya vardı.
TUSAŞ
Türk Havacılık ve Uzay Sanayii (TUSAŞ) ve Ukrayna’lı “Motor Sich” firması 2021 Haziran ayında Ağır Sınıf Taarruz Helikopter motoru için sözleşme imzaladı.
Ukrayna’lı “Motor Sich” firması ile yapılan anlaşma kapsamında 14 adet motor tedarik edilecek ve Ağır Sınıf Taarruz Helikopteri’nin uçuşu 2023 yılında gerçekleştirilecek.
STM
STM, teknoloji transferi iş birliği kapsamında korvet inşasını da içeren bir sözleşmeyi 2020 sonunda Ukrayna tarafıyla imzaladı.
STM, teknoloji transferi de içeren iş birliği kapsamında Ukrayna Deniz Kuvvetleri için Korvet inşasına 2021'de başladı.
Makina ve Kimya Endüstrisi
Makina ve Kimya Endüstrisi (MKE) 2019'da Ukrayna'ya 4000 adet MP-5 silahı ihraç etti. MKE, 2021'de düzenlenen 17. Uluslararası Arms and Security fuarında stant açan Türk firmaları arasındaydı.
MENATEK
17. Uluslararası Arms and Security fuarında stant açan MENATEK firmasının İş Geliştirme ve Strateji Direktörü Naz Ünal, Defensehere.com'a verdiği röportajda şunları söylemişti: "Ukrayna bizim için çok önemli bir pazar. Özellikle son birkaç yıldır Ukrayna’nın kendi askeri ürünlerinin envanterlerinin NATO’ya yaklaşması daha o tarafa dönüyor olması bizim için Ukrayna’yı cazip bir pazar haline getirdi. "
SAHA İSTANBUL
Türkiye’nin en büyük kümelenmesi SAHA İstanbul ve Ukrayna Havacılık Kümelenmesi “UKRAVİAPROM” arasında da 2020 Ağustos ayında karşılıklı iş birliği anlaşması imzalandı.
Anlaşmaya göre, iki büyük kümelenmede yer alan Türk ve Ukraynalı şirketler ortak çalışma grupları oluşturabilecek, endüstriyel ve teknolojik sorunlara çözüm geliştirmek için iş birliği yapılacak.
Teknoloji paylaşımı
Türkiye-Ukrayna arasındaki savunma sanayi anlaşmalarından bir diğeri korvet ve SİHA'lar için üretim ve teknoloji paylaşımını içeriyor.
Ukrayna Savunma Bakanı Andriy Taran, 2020 Aralık tarihli anlaşma hakkında “Bu projelerle Karadeniz ve Azak Denizi'nde güvenliğin artırılması, Ukrayna donanmasının güçlendirilmesinin hedeflendiği.” değerlendirmesini yaptı.
Ukrayna kanadından yapılan açıklamada “Ukrayna Savunma Bakanlığının ilk kez savunma alanında doğrudan yabancı ekonomik anlaşmalar imzaladığı”na vurgu yapılarak bu anlaşmaların önemine dikkat çekildi.
14 Aralık 2020 tarihinde Cumhurbaşkanlığı Savunma Sanayii Başkanı Prof. Dr. İsmail Demir’in başkanlık ettiği heyet Ukrayna’da bir dizi ziyaret gerçekleştirmiş ve Ukrayna Silahlı Kuvvetleri için 4 adet Ada Sınıfı Korvet ve Bayraktar TB2 SİHA sistemlerinin tedarikine ilişkin sözleşmelere imza atılmıştı.
Ada sınıfı Korvet
Aralık 2020’de Türkiye ile Ukrayna arasında imzalanan anlaşma ile MİLGEM korvetlerinin ortak üretilmesi planlanmıştı.
Ukrayna ile yapılan bir başka savunma sanayi anlaşması ise Ada sınıfı Korvet üretimini içeriyor. Sonradan yeni eklemeler yapılan anlaşmaya göre korvetin ana kısmı Türkiye’de inşa edildikten sonra diğer aksamı Ukrayna’da tamamlanacak.
Ukrayna Savunma Bakanlığı’nın 2021 bütçe programında Türkiye'den teslim alınacak ilk korvet için 137 milyon dolar kaynak ayrıldığı duyuruldu.
Türkiye ile Ukrayna savunma sanayi alanında son birkaç sene içerisinde kara ve hava platformları, kompozit malzemeler, aviyonik sistemler ve mühimmat gibi alanlarda iş birliği anlaşmaları da yapıldı.
Türkiye ile Ukrayna arasında uzay alanında iş birliği
Türkiye Uzay Ajansı Başkanı Serdar Hüseyin Yıldırım ve beraberindeki heyet, 2020'nin Eylül ayında Ukrayna'yı ziyaret etti. Ziyaret kapsamında iki ülke arasında uzay çalışmaları konusunda iş birliği anlaşması imzalandı.
